چرا چپ دست ها بیشتر به بیماری روانی مبتلا می شوند؟ - وبلاگ دیدنی ها

به گزارش وبلاگ دیدنی ها، همان تفاوت های مغزی که فرد را چپ دست می نمایند، احتمال ابتلای او به اختلالات روانی را نیز بیشتر می نمایند. البته این تفاوت یک جنبه مثبت هم دارد.

وبلاگ دیدنی ها | تنها حدود 10 درصد جمعیت جهان چپ دست هستند، با این حال 40 درصدِ اختلالات روان پریشی به چپ دست ها اختصاص دارد. تنظیمات مغز چپ دست ها اندکی با مغز راست دست ها فرق دارد و علت آن تفاوت های ژنتیکی یا عوامل استرس زای محیطی در جریان رشد مغز آنهاست. کسانی هم که دچار اختلالات روان پریشی هستند همین تفاو ت های مغزی را با دیگران دارند. شاید چپ دست بودن با بیماری روانی ارتباط داشته باشد، اما با خلاقیت هم مرتبط است.

به گزارش وبلاگ دیدنی ها ، چپ دست ها کسانی هستند که با دست چپ می نویسند یا از نظر فیزیکی سمت چپ بدن شان غالب است. با این که تنها 10 درصد جمعیت چپ دست هستند، 40 درصد موارد اختلالات روان پریشی نظیر اسکیزوفرنی متعلق به همین ده درصد است. این موارد روان پریشی شامل برخی از شدیدترین انواع بیماری های روانی می گردد که توهمات، باور های عجیب و غریب و از دست دادن ارتباط با واقعیت از نشانه های آنهاست. چرا احتمال ابتلای چپ دست ها به بیماری روانی بیشتر است؟ برای پاسخ دادن به این پرسش بهتر است بدانیم چرا افراد راست دست یا چپ دست هستند و راست دستی یا چپ دستی چه ارتباطی با رشد، ساختار و عملکرد مغز دارد.

چرا ما راست دست یا چپ دست هستیم؟

یکسوشدگی یا به عبارتی متمرکزسازیِ یک عملکرد یا رفتار به یک سمتِ بدن یا مغز در همه گونه های جانوران رخ می دهد. برای نمونه، برخی گونه های عنکبوت اساساً حین سروکله زدن با طعمه از پا های چپ شان بیشتر استفاده می نمایند و زنبور های عسل هنگام جستجوی منابع غذایی از چشم راست شان استفاده می نمایند. ما انسان ها در طول 10 هزار سال گذشته، حداقل از دوره پارینه سنگی، 90 درصد راست دست بوده ایم. اما در وهله نخست اصلا چرا یکسویه شدیم؟ به طور خلاصه، یکسوشدگی مفیدست چون مغز ما را با خلق حیطه های مهارت، ویژه تر و کارآمدتر می نماید.

(برخی از انواع مورچه ها هنگام تبادل غذا اساساً از شاخک راست شان استفاده می نمایند و با این کار احتمال بروز خطا در اینکه کدام شاخک را لمس نمایند، کاهش می یابد).

مغز انسان نیز درست مانند بیشتر سازمان های تجاری پیچیده، از نواحی متعدد با وظایف مختلف تشکیل شده است. مغز انسان به دو نیمکره راست و چپ تقسیم می گردد و هر نیمکره عملکر دهای خاص خودش را دارد. این جداسازی زمینه ساز کارایی بیشتر است. گروه بندی عملکر دهای مرتبط با هم به آن ها امکان تخصص یافتن می دهد، روابط بی فایده با نواحی دیگر مغز را کاهش می دهد و فضایی را که سیگنال های عصبی مربوطه برای برقراری ارتباط باید طی نمایند کاهش می دهد. مغزِ یکسویه شده به طور کلی مهارت بیشتری در مسئولیت های متعدد به ویژه کامل کردن وظایف همزمان دارد، مثلاً جستجو برای غذا و زیرنظر گرفتن شکارچیان به طور همزمان.

به نظر می رسد نیمکره راست به طور خاص در فرایند های وسیع تری از جمله ادغام داده های بصری متخصص است در حالی که نیمکره چپ بیشتر درگیر کنترل زبان و حرکت است. از آنجا که نیمکره چپ، سمت راست بدن را کنترل می نماید، بیشتر افراد راست دست هستند.

چرا بیشتر افراد راست دست هستند؟

مغزِ یکسویه شده به افزایشِ کارآمدی و پیروزیت افراد یاری می نماید. اما چرا 90 درصد آدم ها به یک جهتِ یکسان یکسویه شدند؟ اینطور به نظر می رسد که یکسویه شدن در سطح جمعیتی (اینکه هر فرد یا راست دست است یا چپ دست) هماهنگیِ اجتماعی را بهبود می بخشد. وقتی بیشتر افراد راست دست هستند، بهتر می توانند رفتار های یکدیگر را پیش بینی نمایند، مثلاً می دانند کدام دست را برای دست دادن جلو ببرند، قیچی را به چه شکل طراحی نمایند یا هنگام بوسیدن سرشان را به کدام سمت بچرخانند.

چرا 10 درصد افراد چپ دست هستند؟

اگر فرض کنیم راست دست بودن مزیت بیشتری دارد، پس نظریه تکامل به مرور زمان پیش بینی می نماید که احتمال انتقال ژنِ چپ دست ها کمتر و کمتر میگردد و در نهایت از بین میرود. اگر اینطور است پس چرا هزاران سال است نرخ چپ دست ها ثابت مانده است؟ به دو علت:

نخست ژنتیک. طبق فرضیه مبارزه، چپ دست ها در مبارزه و رقابت های دیگر بهترند. بنابراین، به رغم کمبود های بالقوه در نواحی دیگر، همچنان ژن چپ دستی منتقل می گردد. در واقع، حدود 25 درصدِ چپ دست شدن یا راست دست شدن ارثی است و احتمال نخبه گی ورزشی چپ دست ها بیشتر از راست دست هاست.

دوم، عوامل محیطی از قبیل آسیب مغزی و عوامل استرس زای اولیه زندگی در چپ دست شدن نقش دارند. برای مثال، بر اساس تحقیقات، ضایعات مغزی در نیمکره چپ به ویژه ضایعاتی که پیش از 6 سالگی رخ می دهد ممکن است اتکا به نیمکره راست را افزایش دهد. (به یاد داشته باشید که نیمکره راست به طور کلی نیمه چپ بدن را کنترل می نماید)

به طور مشابه، استرس اوان زایش، احیای نوزاد و وزن پایین هنگام تولد همگی با چپ دست شدن ارتباط دارند. این یافته نشان می دهد عفونت ها، کمبود تغذیه، کمبود اکسیژن در بافت های بدن و عوامل استرس زای دیگر ممکن است بر عملکرد اولیه مغز و یکسویه شدگی آن اثر بگذارند. محققان در یک مطالعه با استفاده از سونوگرافی 4 بعدی دریافتند جنین ها هنگام مواجهه مادرشان با سطوح بالای استرس با دست چپ صورتشان را لمس می نمایند.

تفاوت های مغزی در چپ دست ها

مغز چپ دست ها خواه به واسطه ژن ها و خواه به واسطه عوامل استرس زای محیطی، اندکی با مغز هماتایان راست دست فرق دارد. طبق تحقیقات ژنتیکی گسترده در این زمینه، ژن های خاصی که برای رشد مغز مهم هستند با چپ دست بودن هم ارتباط دارند. در این تحقیق داده های بیش از 350 هزار نفر تحلیل شد. محققان دریافتند احتمال داشتنِ دگرسانی در سه ناحیه ژنیِ مهم برای رشد چارچوب سلولیِ سلول های مغز در چپ دست ها بیشتر است.

بعلاوه، به نظر می رسد مغز چپ دست ها کمتر یکسویه شده و بیشتر بهم پیوسته است. برای مثال، متاآنالیزِ 43 مطالعه نشان داد چپ دست ها جسم پنبه ای (بافت سفیدی که دو نیمکره را بهم مرتبط می نماید) بزرگ تری دارند و میزان گیری های fMRI نشان داد نیمکره راست و چپ آن ها هنگام استفاده از زبان، ارتباط بیشتری دارند.

چپ دستی و بیماری روانی

تمام نکاتی که تا به امروز گفتیم چه ارتباطی با نرخ بالاتر اختلالات روان پریشی در چپ دست ها دارد؟ دانشمندان هنوز در حال آنالیز جزئیات هستند، اما یک احتمال این است که همان تفاوت های مغزی که منجر به چپ دست شدن می گردد علتِ ابتلای این افراد به اختلالات روان پریشی است. بیماران روان پریش درست مانند چپ دست ها دارای ویژگی های زیر هستند:

1. احتمال بیشتر آسیب های جزئی مغزی در جریان رشد به علت استرس مادر یا کودک (مثل سوءتغذیه، استرس روانی، عفونت)

2. یکسویه شدگیِ کمترِ مغز به ویژه در خصوص ناحیه ای از مغز که به زبان مربوط می گردد و ناشی از آسیب مغزی یا تفاوت های ژنتیکی است.

فرضیه محققان این است که این مغز های منحصربفرد، محرک ها یا افکار را به شکل غیرطبیعی پردازش می نمایند که این به نوبۀ خودش منجر به روان پریشی می گردد.

مزایای چپ دست بودن

حتی اگر چپ دست باشید احتمال مبتلا شدن به یک اختلال شدید روان پریشی ضعیف است: احتمال شیوع در دوره زندگی برای کل جمعیت کمتر از 1 درصد است، بنابراین حتی اگر خطر چهار برابر گردد، همچنان ضعیف است و چنانچه به یک اختلال روان پریشی مبتلا شوید، با درمان بهبود می یابید. علاوه بر این، خطر ابتلای چپ دست ها به مسائل دیگر سلامتی از جمله زخم (به ویژه در غشای مخاطی) و بیماری پارکینسون کمتر است.

جهان پر از چپ دست های سالم و پیروز است. بسیاری از مشهورترین هنرمندان، دانشمندان و متفکران جهان چپ دست یا دو دست (هم راست دست و هم چپ دست) بوده اند. شاید علت آن ارتباط چپ دستی با عملکرد زبانی بهتر و خلاقیت بیشتر باشد.

بنابراین، با اینکه تفاوت های مغزی یکسانی که منجر به چپ دستی می شوند می توانند عامل مبتلا شدن به اختلالات روان پریشی هم باشند، این تفاوت های مغزی هم برای خود این افراد و هم برای جهان مفید است.

منبع: bigthink

مترجم: زهرا ذوالقدر